ФУҚАРОЛИК ҲУҚУҚЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ УСУЛИ СИФАТИДА ҲУҚУҚНИ ТАН ОЛИШ ТАЛАБИНИНГ ҲУҚУҚИЙ ТУЗИЛИШИ

Abstract

Ҳуқуқни тан олиш тўғрисидаги талабни тақдим этиш манфаатдор шахс томонидан низолашаётган фуқаролик ҳуқуқларини ҳимоя қилиш усули сифатида ўз ҳуқуқини амалга оширишдир. Шу боис, ушбу талабни ҳисобга олиб "ҳимоя қилиш ҳуқуқи".тушунчасига тўхталмаслик мумкин эмас. Фикрмизча, "ҳимоя қилиш ҳуқуқи" тушунчаси "даъво қилиш ҳуқуқи" тушунчасига нисбатан кенгроқ тушунчадир. Кўриб чиқилаётган тушунчалар доираси фақат фуқаролик ҳуқуқларини ҳимоя қилиш суд (даъво) тартибида амалга оширилган ҳолларда тўғри келади. Юқорида айтиб ўтилганидек, айнан шу тартибда ҳуқуқни тан олиш ҳуқуқларни ҳимоя қилиш усули сифатида амалга оширилганлиги сабабли, даъвогарнинг судга ҳуқуқни тан олиш тўғрисидаги даъвони тақдим этиши ҳимоя қилиш ҳуқуқининг ҳам, даъво қилиш ҳуқуқининг ҳам мазмунидир. Кўриб чиқилаётган ҳимоя усулига нисбатан моддий маънода даъво қилиш ҳуқуқи суддан фуқаролик ҳуқуқий муносабатларининг мавжудлиги (суд ҳимоясини амалга ошириш), процессуал маънода – даъво қўзғатиш ҳуқуқи (даъво қўзғатиш) масаласини ҳал қилишни талаб қилиш ҳуқуқидир. Даъво бериш ҳуқуқи қуйидаги шартлар асосида юзага келади: даъвогарнинг процессуал лаёқатга эга эканлиги, унинг даъво аризаси беришга ваколатлилиги; судга қўйилган даъвонинг юрисдикциясига мувофиқлиги, унинг суд томонидан кўриб чиқилишига йўл қўйилиши ва бошқалар.